Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Σκοπέλου, αυτή που σώζεται μέχρι τις μέρες μας, χρονολογείται από το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα και κυρίως από τον 19ο και τον 20ο αιώνα. Με βάση τα μορφολογικά και τα δομικά της χαρακτηριστικά διακρίνονται δύο βασικές κατηγορίες με κύριο σταθμό την απελευθέρωση του νησιού από τους Τούρκους, η λαϊκή και η νεοκλασική αρχιτεκτονική.


A. Η λαϊκή αρχιτεκτονική
Η λαϊκή αρχιτεκτονική της Σκοπέλου, ανήκει στον τύπο της βορειοελλαδίτικης αρχιτεκτονικής, προσαρμοσμένη βέβαια στις τοπικές συνθήκες και ιδιομορφίες του νησιού και δεν έχει σχέση με την Αιγαιοπελαγίτικη λαϊκή αρχιτεκτονική που αναπτύχθηκε στα νοτιότερα νησιά και κυρίως στις Κυκλάδες αλλά και τη γειτονική Σκύρο.
Η διαφοροποίηση της Αρχιτεκτονικής των Σποράδων, από αυτή των νησιών του νοτίου Αιγαίου, οφείλεται κυρίως στις Κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής, με τα ψυχρότερα κλίματα του Βορείου Αιγαίου, αλλά και τη γειτνίασή της με το Πήλιο και τις επιρροές που δέχτηκε από αυτό.

A.1. Μακεδονικός τύπος
Κτίρια αυτής της κατηγορίας, σώζονται αρκετά στη χώρα της Σκοπέλου και λιγότερα στους υπόλοιπους οικισμούς του νησιού. Είναι συνήθως διώροφα ή και τριώροφα και στεγάζονται με ξύλινες τετρακλινείς στέγες καλυμμένες με σχιστολιθικές σκεπόπλακες. Είναι λιθόκτιστα στο μεγαλύτερο μέρος τους, εκτός από την πρόσοψη του τελευταίου ορόφου που είναι κατασκευασμένη από "τσατμά" ο οποίος προεξέχει έντονα έξω από το περίγραμμα  της βάσης  του κτιρίου, δημιουργώντας τα γνωστά "σαχνίσια" της λαϊκής αρχιτεκτονικής που είναι διάτρητα από συνεχόμενα παράθυρα. Τα σαχνίσια πατούν επάνω σε αλλεπάλληλες στρώσεις συνεχόμενων οριζόντιων φουρουσιων τα οποία διαμορφώνονται με κοιλόκυρτο κούτελο και στο κάτω μέρος τους ενώνονται με οριζόντια τραβέρσα την οποία στηρίζουν, κοιλόκυρτης μορφής λοξές αντηρίδες. Ο τσατμάς των σαχνισιών είναι κατασκευασμένος από ξύλινο σκελετό και γέμισμα από οπτοπλινθοδομή κτισμένη για τεχνικούς λόγους με τη μορφή του ψαροκόκαλου.
Οι κατόψεις των σπιτιών ποικίλουν και αυτό οφείλεται κυρίως στο ανάγλυφο του εδάφους, στον ήδη διαμορφωμένο πολεοδομικό ιστό και στην προσπάθεια για αξιοποίηση των φυσικών αγαθών, όπως ο ηλιασμός, ο αερισμός κλπ.
Είναι συνήθως μικρών διαστάσεων, λόγω της στενότητας του οικοδομήσιμου χώρου και για το λόγο αυτό αναπτύσσονται κατά τον κατακόρυφο άξονα. Στην πρώτη στάθμη που συνήθως είναι ημιυπόγεια, υπήρχε η κουζίνα για το μαγείρεμα και τα κελάρια για την αποθήκευση των προϊόντων της χρονιάς. Στον πρώτο όροφο χωροθετούνταν οι καθημερινοί χώροι, οι τραπεζαρίες και τα δωμάτια, ενώ στον τελευταίο, που συνήθως ήταν ενιαίος "αβέρτο", ήταν ο χώρος υποδοχής.

A.2. Αγροτικός τύπος
Είναι τα σπίτια εκείνα που παλιότερα κτίζονταν στην Ελληνική ύπαιθρο. Πρόκειται δηλαδή για λιθόκτιστες κατασκευές με ένα, δύο ή και τρία πολλές φορές πατώματα. Είναι λιθόκτιστα ενισχυμένα με ξυλοδεσιές ανά τακτά διαστήματα, ενώ στον τελευταίο όροφο υπήρχαν και τμήματα  "τσατμά" τα οποία όμως δεν δημιουργούσαν σαχνίσια, όπως τα σπίτια του προηγούμενου τύπου, αλλά μεγάλα ολοπέραστα μπαλκόνια. Τα μπαλκόνια στεγάζονταν με προέκταση της στέγης ή τις περισσότερες φορές με ξεχωριστό στέγαστρο, το γνωστό στην περιοχή "κουκλέντο"  της τοπικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Στην μια άκρη των μπαλκονιών υπήρχε πάντα αποχωρητήριο το οποίο ήταν κατασκευασμένο από ξύλινες σανίδες, αφού ο ζωτικός χώρος στο εσωτερικό των σπιτιών ήταν λιγοστός, ενώ τις περισσότερες φορές τα σπίτια στερούνταν και ακάλυπτου ώστε να χωροθετήσουν εκεί τις βοηθητικές χρήσεις.
Χαρακτηριστικά στοιχεία αυτού του τύπου σπιτιών ήταν ο "σοφάς", που ήταν ένας μικρός χώρος, σε ψηλότερο επίπεδο από τα καθημερινά δωμάτια, ο οποίος χρησιμοποιούνταν από τους ηλικιωμένους της οικογένειας και ο "κουραδόρος" που υπήρχε στα παλαιοτέρα σπίτια και ήταν ξύλινος υπερυψωμένος χώρος ο οποίος στηρίζονταν σε ξύλινα δοκάρια με απαραίτητο πάντα το τζάκι για τη θέρμανσή του.

B. Η Νεοκλασική αρχιτεκτονική
Με την απελευθέρωση του νησιού και την ενσωμάτωση του στο Ελληνικό κράτος στα 1829, η αρχιτεκτονική του ακολουθεί την πορεία και την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους.
Στα πρώτα χρόνια θα εμφανιστούν κάποιες ογκώδεις κατασκευές με σαφή τα νεοκλασικά χαρακτηριστικά, αλλά και έντονα τα στοιχεία της προϋπάρχουσας λαϊκής αρχιτεκτονικής. Τα σπίτια αυτά ανήκαν σε πλούσιους εμπόρους και πλοιάρχους, οι οποίοι όπως ήταν πολυταξιδεμένοι, έφεραν πρώτοι στο νησί τον καινούριο αρχιτεκτονικό ρυθμό της εποχής. Τα κτίσματα αυτά αποτελούν το μεταβατικό στάδιο του περάσματος από τη λαϊκή στην νεοκλασική αρχιτεκτονική. Με την πάροδο όμως του χρόνου, θα καθιερωθεί ο αμιγής νεοκλασικός ρυθμός σε όλες τις οικοδομές με όλα τα χαρακτηριστικά μορφολογικά στοιχεία αυτού του ρυθμού.
Τα σπίτια της νεοκλασικής περιόδου είναι λιθόκτιστα, διώροφα ή και τριώροφα και στεγάζονται και αυτά όπως και τα σπίτια της προηγούμενης περιόδου. Έχουν συμμετρική οργάνωση, τόσο στις κατόψεις τους όσο και στη διαμόρφωση των όψεων τους, οι οποίες είναι πλούσια διακοσμημένες με τραβηχτά διακοσμητικά στοιχεία όπως παραστάσεις με επίκρανα, επιστήλια, ζωφόρους γείσα κ.ά. 
Οι είσοδοι των σπιτιών αυτών πλαισιώνονται συνήθως από μαρμάρινα περιθυρώματα ενώ πάνω τους υπάρχει πάντα το μαρμάρινο μπαλκόνι , το οποίο στηρίζεται σε μαρμάρινα λιθανάγλυφα φουρούσια και προστατεύονται από περίτεχνες σφυρήλατες σιδεριές.
Ο νεοκλασικισμός και τα διάφορα συγγενικά ρεύματά του  θα διατηρηθεί στο νησί μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα που θα τον διαδεχθεί η σύγχρονη αρχιτεκτονική ή όπως καθιερώθηκε να λέγεται η αρχιτεκτονική του μεσοπολέμου.