Η Ικαρία είναι ένας τόπος πλούσιος σε έθιμα, που παραμένουν ζωντανά ακόμα και σήμερα. Σε αυτή την ενότητα θα προσπαθήσουμε να σας ξεναγήσουμε σε μερικά από αυτά.

Το πιο χαρακτηριστικό έθιμο είναι φυσικά τα πανηγύρια του νησιού. Ξεκίνησαν σαν ημέρες εορτασμού του πολιούχου άγιου κάθε χωριού, έχοντας δηλαδή θρησκευτικό χαρακτήρα, όμως σταδιακά εξελήχθηκαν περισσότερο σε πολιτιστικές εκδηλώσεις, με στόχο τη συλλογή χρημάτων για την ενίσχυση του κάθε χωριού.

Φυσικά πανηγύρι σημαίνει γλέντι, και λίγα γλέντια συγκρίνονται με ένα πανηγύρι στην Ικαρία. Ένα από αυτά είναι οι Παραδοσιακοί Γάμοι που γίνονται στο νησί. Σε αντίθεση με τον τρόπο που διεξάγονται οι γάμοι στα αστικά κέντρα, οι περισσότεροι γάμοι στην Ικαρία είναι ανοιχτοί σε όλους. Το γλέντι αντί να γίνεται σε κάποιο κέντρο, γίνεται συνήθως στο ύπεθρο ή σε κάποια αίθουσα εκδηλώσεων των χωριών, όπου δηλαδή γίνονται και τα πανηγύρια.

Επίσης υπάρχουν κάποια έθιμα που σχετίζονται με τις μεγάλες Χριστιανικές γιορτές, όπως τα Χριστούγεννα και το Πάσχα.

Τα Χριστούγεννα, την πρωτοχρονιά και τα Φώτα, όπως και στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας, τα μικρά παιδιά λένε τα κάλαντα. Όμως αυτό που δεν έχουν τα άλλα χωριά είναι το έθιμο του Άγιου Βασίλη. Σε αυτό, την πρωτοχρονιά μαζεύονται παρέες σε κάθε χωριό (συνήθως οι άντρες του χωριού) που λένε τα κάλαντα από σπίτι σε σπίτι, χωρίς όμως να παραμένουν μόνο σε αυτά. Σε κάθε σπίτι γίνεται ουσιαστικά μια μικρή γιορτή, όπου οι οικοδεσπότες (συνήθως οι γυναίκες) κερνάνε τους επισκέπτες διάφορους μεζέδες, αλλά πάνω από όλα σπιτικό κρασί. Η παρέα συνήθως κάθεται αρκετή ώρα σε κάθε σπίτι τραγουδόντας, πίνοντας και διασκεδάζοντας. Τα κάλαντα που ακούγονται είναι παραδοσιακά του νησιού, και συνήθως κάθε χωριό έχει μια δική του παραλαγή.

Σε κάποια χωριά έχει ιοθετηθεί σαν συνέχεια του εθίμου, τη δεύτερη μέρα να βγαίνουν παρέες με τις γυναίκες του χωριού, και στο σπίτι να μένουν οι άντρες.

Αντίστοιχα με τα Χριστούγεννα, έχουμε και κάποια έθιμα του Πάσχα. Το σημαντικότερο είναι ο Σωρός στα χωριά του Αγίου Κηρύκου, ή ο Αφανός, παραλαγή που υπάρχει στο Καραβόσταμο. Σε αυτά τα έθιμα, κάθε χωριό φτιάχνει έναν σωρό από ξύλα, στον οποίο βάζει φωτιά την ώρα της ανάστασης. Υπάρχει ένας ανταγωνισμός μεταξύ των χωριών σχετικά με το ποιο θα βάλει τη μεγαλύτερη φωτιά. Έτσι τις προηγούμενες μέρες, εκτώς από το μάζεμα του σωρού, υπάρχει και το φύλαγμα, αφού οι κάτοικοι του ενός χωριού προσπαθούν να κάψουν τον σωρό του άλλου. Αντίστοιχα στο Καραβόσταμο, το χωριό χωρίζεται σε πάνω και κάτω μεριά, και ο ανταγωνισμός για τον μεγαλύτερο αφανό υπάρχει μέσα στο ίδιο χωριό.

Στα χωριά Χριστό και Γλαρέδο του Αγίου Κηρύκου, υπάρχουν τα αντίλαμπρα και το κάψιμο του Ιούδα. Οι κάτοικοι των χωριών φτιάχουν ένα ομοίωμα του Ιούδα, το οποίο καίνε στην εκκλησία του ενός από τα δύο χωριών (εναλάξ κάθε χρονιά), ενώ ακολουθεί ένας "πόλεμος" από κροτίδες.

Επίσης είναι πολύ συνηθισμένο σε όλη την Ικαρία να πετάνε δυναμίτες τις ημέρες του Πάσχα.

Όπως μπορείτε να δείτε, τα περισσότερα έθιμα έχουν βασιστεί σε θρησκευτικές εορτές, που όμως οι κάτοικοι του νησιού τα φέραν στα μέτρα τους, βασισμένοι στις δική τους ιδιαίτερη νοοτροπία.


Αρχαίες Θεατρικές Παραστάσεις
Κάθε χρόνο η θεατρική «Έξοδος Αιγαίου» υπό τη διεύθυνση του ικαριακής καταγωγής σκηνοθέτη Νίκου Παροίκου, ανεβάζει παραστάσεις αρχαίου δράματος με ιδιαίτερη προτίμηση στους ανοιχτούς χώρους μέσα στα συναρπαστικά ορεινά τοπία της Ικαρίας.

Διάφορες Σχολές
Το «Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού» λειτουργεί κοντά στο ορεινό χωριό Αρέθουσα με αντικείμενο την εκμάθηση της Ελληνικής γλώσσας και στοιχείων του Ελληνικού πολιτισμού σε ξενόγλωσσους επισκέπτες. Στα περιθώρια των μαθημάτων διδάσκονται επίσης Ελληνικοί χοροί και μουσική, γίνονται προβολές ταινιών, εκδρομές και άλλες εκδηλώσεις.

Ως «Σχολή Περιβάλλοντος» αξίζει να αναφερθεί η μη-κερδοσκοπική, μη-κυβερνητική περιβαλλοντική οργάνωση «Αρχιπέλαγος Αιγαίου», η οποία δραστηριοποιείται από το 2000 έως και σήμερα στην περιοχή του Ανατολικού Αιγαίου, με έδρα την Ικαρία. Η συνολική δράση της οργάνωσης έχει ως στόχο την επιστημονική έρευνα και μελέτη του ιδιαίτερου φυσικού περιβάλλοντος του Αιγαίου.

Εκθέσεις Τέχνης
Ο Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Ευδήλου σε συνεργασία και με τους άλλους Δήμους της Ικαρίας διοργανώνει κάθε χρόνο περιοδεύουσα Έκθεση Τέχνης Ικαρίων καλλιτεχνών. Τα εκθέματα είναι είτε παραδοσιακά, είτε μοντέρνα.

Ικάρια Ελευθέρια
Τα Ικάρια Ελευθέρια γίνονται στα τέλη Ιουλίου. Ως συνέχεια των εορτασμών για την απελευθέρωση του νησιού από τον Οθωμανικό ζυγό, τα Ικάρια-Ελευθέρια αποτελούν γιορτές λόγου και τέχνης περιλαμβάνοντας εκθέσεις βιβλίου, λαϊκής τέχνης, ζωγραφικής, μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις, απαγγελίες λαϊκών ποιημάτων κ.α. σε διάφορα μέρη της Ικαρίας και στους Φούρνους. Οι εκδηλώσεις αυτές καθιερώθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1980.

Μέρος των εκδηλώσεων γίνονται στην κεντρική πλατεία του Χριστού Ραχών και περιλαμβάνουν ομιλίες, απαγγελίες θεατρικά μονόπρακτα από ικάριους συγγραφείς προβάλλοντας έτσι την παλιά Ικαριακή διάλεκτο.

Το μουσικά και χορευτικά συγκροτήματα Αγίου Κήρυκου και Ραχών ενισχύουν το εορταστικό κλίμα παίζοντας παραδοσιακή μουσική και χορεύοντας παραδοσιακούς χορούς ντυμένοι με στολές.

Λύκειο Ελληνίδων
Σ' ένα νησί που καυχιέται για έναν κατάδικό του παραδοσιακό χορό - τον Ικαριώτικο - είναι προφανές ότι η τέχνη του χορού είναι πολύ αγαπητή. Επειδή τα παραδοσιακά Πανηγύρια δεν φτάνουν για να εκδηλώσουν οι Καριώτες και οι Καριωτίνες τις χορευτικές τους δεξιότητες, τα τελευταία χρόνια ιδρύθηκε παράρτημα του Λυκείου Ελληνίδων και αμέσως παρουσίασε πλούσια δράση. Εκτός από χορούς, παρουσιάζονται επίσης λαϊκά έθιμα, θεατρικά δρώμενα κ.ά.