Ο σχιστόλιθος και ο γρανίτης (γκρίζος και κόκκινος) που κυριαρχούν στο τοπίο είναι και η πρώτη ύλη για τα κτίσματα των Ικαρίων. Ζώντας στις μακρόστενες πλαγιές, με πολλά νερά, οι κάτοικοι έχτιζαν δωμάτια, το ένα δίπλα στο άλλο, ανάλογα με τις ανάγκες του νοικοκυριού, ακολουθώντας τις πεζούλες - αναβαθμίδες. Κάποτε ερχόταν η ανάγκη και για δεύτερο πάτωμα, οπότε και έχτιζαν το "πυργάρι", την κρεβατοκάμαρα του νοικοκύρη. Ασοβάτιστα, μέσα στη βλάστηση, χωρίς παράθυρα, αόρατα από τη θάλασσα, μακριά το ένα από το άλλο, τα σπίτια διαφύλαξαν επί αιώνες την Ικαριακή ζωή και δημιούργησαν τον Ικαριακό Πολιτισμό.

"Σπίτι όσο να χωρείς και γη όσο να θωρείς", λέει μια Καριώτικη παροιμία.

Οι εκκλησίες ιδιότυπες, συνήθως μικρές, μονόχωρες, βασιλικές. Στο Δήμο Ευδήλου υπάρχουν 147 μεγάλες και μικρές εκκλησίες. Η Οσία Θεοκτίστη η Λεσβία, που ζούσε στην Πάρο, είχε φτιάξει το Ησυχαστήριο της στην Πηγή. Αργότερα, λειτούργησε εκεί και μοναστήρι.


Οι Νερόμυλοι είναι πολύ περισσότεροι από τους ανεμόμυλους, σε αντίθεση με το υπόλοιπο Αιγαίο, μάρτυρες των πολλών πηγών του νησιού. Παντού στις ρεματιές υπάρχουν στέρνες και κήποι, όπου το βράδυ βγαίνουν οι "καλομοίρες", οι αρχαίες Νηρηίδες, οι σημερινές νεράιδες. Όταν τις συναντήσεις τη νύχτα χάνεις τη φωνή σου από την ομορφιά τους.

Στο βουνό, χιλιόμετρα φραγμών (ξερολιθιές) όριζαν τα βοσκοτόπια της ελεύθερης και αυτοσυντηρούμενης αιγοτροφίας των ρασκών.

Μπορεί κανείς να θαυμάσει την καλύτερη εκδοχή της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της Ικαρίας στην πρωτεύουσα, τον Άγιο Κήρυκο. Αυτός ο γραφικός παραλιακός εποικισμός έχει όμορφα παραδείγματα νεοκλασικού τύπου.Πανέμορφα διώροφα και τριώροφα σπίτια και αρχοντικά στέκονται το ένα δίπλα στο άλλο, με χρωματιστές προσόψεις και στενά δρομάκια γύρω τους. Έχουν στέγες από σχιστόλιθο, το οποίο αφθονεί στο νησί, και η πρόσοψη τους έχει τριγωνικά αετώματα, χαρακτηριστικά του νεοκλασικού στυλ.

Μερικές γειτονίες στην Ικαρία είναι χτισμένες σύμφωνα με έναν άλλο τυπικό αρχιτεκτονικό στυλ, με σπίτια φτιαγμένα από σκέτη πέτρα και την κλασσική στέγη σχιστόλιθου.

Το χωριό του Χρυσοστόμου έχει μια πολύ ασυνήθιστη αρχιτεκτονική. Είναι όλο χτισμένο από ξύλο, με λουλουδιασμένα μπαλκόνια και στενά δρομάκια.