Ο βράχος της Δασκαλόπετρας, ο οποίος βρίσκεται επάνω από την ομώνυμη παραλία του Βροντάδου, είναι ένα από τα πιο γνωστά μνημεία του νησιού. Συνδέθηκε στενά με την παράδοση του Ομήρου και θεωρήθηκε το Σχολείο του μεγάλου ποιητή.

Η Χίος είναι μία από τις επτά πόλεις (Σμύρνη, Χίος, Κολοφών, Ιθάκη, Πύργος, Άργος, Αθήνα) που διεκδικούν την καταγωγή του Ομήρου.

Συγκεντρώνει μάλιστα τις περισσότερες πιθανότητες, αφού σ' αυτή την εκδοχή συνηγορούν έγκυρες μαρτυρίες πολλών αρχαίων συγγραφέων και ποιητών.

Ο βράχος της Δασκαλόπετρας, τον οποίο πάντοτε επισκέπτονταν οι περιηγητές του νησιού, έχει προκαλέσει ζωηρό ενδιαφέρον και ποικίλες ερμηνείες. Άλλοι τον συνέδεσαν με τον Όμηρο, ενώ από άλλους θεωρήθηκε ως βωμός ειδωλολατρικού θεού. Παρά τη μεγάλη φθορά που υπέστη το μνημείο, οι αρχαιολόγοι αναγνωρίζουν στο κυβικό έξαρμα, στο επάνω μέρος του βράχου, τα χαρακτηριστικά ενός μονολιθικού αγάλματος -ναΐσκου της θεάς Κυβέλης που λατρευόταν ως Μεγάλη Μήτηρ στην αρχαία Χίο.

Στις απότομες πλαγιές του λόφου του Προφήτη Ηλία, η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως τα ερείπια ενός οικισμού των πρώιμων ιστορικών χρόνων (8ος αι. π.Χ.) που έχει χτιστεί σε θέση στρατηγική για τις θαλάσσιες επικοινωνίες, δεδομένου ότι από το συγκεκριμένο σημείο είναι ορατά τα παράλια της Μικρά Ασίας, η Σάμος και η Ικαρία.

Η ανάβαση είναι κουραστική, αλλά τόσο η θέα του Αιγαίου από το αναψυκτήριο του αρχαιολογικού χώρου, όσο και τα αρχαιολογικά ευρήματα, αποζημιώνουν τον επισκέπτη.

Στο πλάτωμα του λόφου, λίγο χαμηλότερα από την πιο ψηλή κορυφή, σε υψόμετρο 250 μ., είναι κτισμένη η οχυρωμένη Ακρόπολη του οικισμού, με το Μέγαρο (έδρα του αρχηγού), τους βωμούς και το ναό της Πολιούχου Αθηνάς. Έξω από την ακρόπολη, στην απότομη πλαγιά του λόφου, βρίσκεται η κύρια περιοχή του οικισμού, με περισσότερα από 50 σπίτια, χτισμένα σε ευρύχωρα πλατώματα. Ένα ακόμη ιερό έχει ανασκαφεί στη Νότια πλευρά του λιμανιού του Εμπορειού.

Στο μικρό απάνεμο όρμο των Φανών, σε χαμηλό λόφο, σώζονται λείψανα από το ιερό του Φαναίου Απόλλωνα, στον ίδιο χώρο που σήμερα βρίσκεται το μικρό εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων.

Ο χαρακτηρισμός "Φαναίος" οφείλεται στο γεγονός ότι εκεί φανερώθηκε στη Λητώ ο τόπος γέννησης του Απόλλωνα, η Δήλος, γι' αυτό άλλωστε και θεωρείται ως το Δήλιον της Χίου. Από το ναό σώζονται λείψανα του τέλους του 6ου αι. π.Χ. καθώς και τμήματα του περίβολου.

Το ιερό του Φαναίου Απόλλωνα ήταν σημαντικό, όχι μόνο για τη Χίο, αλλά και για την Ιωνία γενικότερα. Η φήμη του έφτανε ως την Αίγυπτο, όπως φαίνεται κυρίως από τη σειρά των Αιγυπτιακών σκαραβαίων που βρέθηκαν κατά την ανασκαφική έρευνα.

Στο οροπέδιο του Αίπους, πάνω από τον οικισμό του Βροντάδου, έχουν εντοπισθεί λείψανα αγροτοποιμενικών εγκαταστάσεων που χρονολογούνται από την κλασσική αρχαιότητα (5ος - 1ος πΧ. αι.). Το εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι σε κάποιες περιπτώσεις, τα αρχαία θεμέλια των αναλημματικών τοίχων και των μαντριών βρίσκονται στη βάση των σύγχρονων, συνεχίζοντας την ίδια χρήση του χώρου μέσα στους αιώνες.

Ο επισκέπτης μπορεί να έχει μια ολοκληρωμένη εικόνα της εκτεταμένης αρχαιολογικής περιοχής, από δύο σημεία, το "Ρημόκαστρο" και τον "Αστυφιδόλακκο", στα οποία έχουν κατασκευαστεί εξέδρες θέασης και υπάρχουν πληροφοριακές πινακίδες. Όσοι αγαπούν την πεζοπορία μπορούν να περπατήσουν το μονοπάτι που ενώνει τις δύο τοποθεσίες, στο οποίο έχει τοποθετηθεί ειδική σήμανση. Η συνολική απόσταση είναι 4,5 χλμ.

Οι αγροτοποιμενικές εγκαταστάσεις στο Αίπος οργανώθηκαν σε μία περιοχή στρατηγικής σημασίας, πάνω στην πορεία της "Ελληνόστρατας", της αρχαίας οδικής αρτηρίας που συνέδεε το Ανατολικό παράλιο τμήμα του νησιού με το Βόρειο και το Δυτικό και η οποία ήταν σε χρήση μέχρι και τα μέσα του προηγούμενου αιώνα.

Η καλλιέργεια της γης και η κτηνοτροφική δραστηριότητα πιστοποιείται στην περιοχή από την αρχαιότητα μέχρι και τους νεότερους χρόνους. Λείψανα αγροτοποιμενικών εγκαταστάσεων έχουν ανασκαφεί στις θέσεις "Ρημόκαστρο", "Καμπούρη Γύρισμα", "Εβριακή", ενώ υπάρχουν αρχαιολογικές ενδείξεις για συναφείς εγκαταστάσεις και σε άλλες θέσεις, στην ευρύτερη περιοχή του οροπεδίου.

Οι μεγάλοι λιθοσωροί, γνωστοί ως "Σωροί της Γριάς" που εντοπίζονται κυρίως στην περιοχή "Αστυφιδόλακκος", είναι το αποτέλεσμα επίπονης και μακροχρόνιας προσπάθειας εκχέρσωσης της γης δια μέσου των αιώνων, με σκοπό την καλλιέργεια σε ένα τόπο, ο οποίος σήμερα φαίνεται εντελώς αφιλόξενος. Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις προστατεύονται από "γυρίσματα", μεγάλους λιθόκτιστους τοίχους που εμπόδιζαν τα βοσκώντα ζώα να εισέλθουν σ' αυτές. Μεγάλες υδατοδεξαμενές για τη συλλογή των ομβρίων υδάτων κάλυπταν τις ανάγκες ανθρώπων και ζώων.

Το σημαντικότερο οικοδομικό σύνολο είναι αυτό του Ρημόκαστρου, κτισμένο πάνω από τη χαράδρα του χείμαρρου Κρικελή, γνωστού και ως "Άγριου". Το κύριο οικοδομικό συγκρότημα που πιθανότατα αποτελούσε την κατοικία του ιδιοκτήτη, έχει κάτοψη συμμετρική, με στεγασμένους χώρους εκατέρωθεν μιας κεντρικής τετράγωνης αυλής, στον άξονα ΑΔ. Πιθανώς, το ΝΑ διαμέρισμα ήταν πύργος, αρχιτεκτονική μορφή συνηθισμένη στις αγροικίες του 4ου αι. πΧ.

Βοηθητικά κτίσματα και μία μεγάλη, φροντισμένη δεξαμενή εξυπηρετούσαν τις ποικίλες αγροτικές δραστηριότητες των κατοίκων του συγκροτήματος. Ο χώρος ήταν σε χρήση τουλάχιστον από τη στροφή του 5ου προς τον 4ο αι. πΧ. συνεχώς, μέχρι και τους Ρωμαϊκούς χρόνους, ενώ τα ευρήματα μαρτυρούν ότι δεν ερημώθηκε τελείως, τουλάχιστον μέχρι και τους Βυζαντινούς χρόνους.

Από κάποιους ερευνητές, συνδυάστηκαν τα τεκμήρια αγροτοποιμενικής εκμετάλλευσης της περιοχής, με ένα περιστατικό της Χιακής ιστορίας που αγγίζει τα όρια του μύθου. Πρόκειται για την επανάσταση των δούλων του νησιού, με αρχηγό το Δρίμακο που οι φιλολογικές μαρτυρίες τοποθετούν από το 600 πΧ. μέχρι τον 4ο αι. πΧ. Οι επαναστατημένοι δούλοι κατέφυγαν "εις τα όρη", όπου εγκαταστάθηκαν για μικρό χρονικό διάστημα. Κάποτε μάλιστα η "πολιτεία" αυτή των δούλων έκοβε δικά της μέτρα και σταθμά, ενώ ο αρχηγός τους, Δρίμακος, ανταμείφθηκε για την προσπάθειά του να φερθεί με δικαιοσύνη, όχι μόνο προς τους δούλους οπαδούς του, αλλά και προς τους πρώην αφέντες του, με την ίδρυση Ηρώου στον τάφο του και την ανακήρυξή του ως "Ήρωος Ευμενούς". Άλλοι όμως ερευνητές επισημαίνουν ότι, η μορφή των αγροικιών του Αίπους και η μνημειακή διαμόρφωση κάποιων από αυτές, δεν συνάδει προς τον προσωρινό χαρακτήρα που θα περίμενε κανείς από εγκαταστάσεις επαναστατών που βρισκόταν συνεχώς σε "εμπόλεμη" κατάσταση και συχνά υπό διωγμόν. Η ολοκλήρωση των ανασκαφικών ερευνών στην περιοχή αναμένεται να δώσει τις απαντήσεις στους παραπάνω προβληματισμούς.