Σποράδες

Οι Σποράδες οφείλουν την ονομασία τους στο ότι βρίσκονται διάσπαρτες στο Βόρειο Αιγαίο. Σε κοντινή απόσταση από τις ακτές της Βόρειας Εύβοιας και τη χερσόνησο της Μαγνησίας, η Σκιάθος, η Σκόπελος, η Σκύρος, η Αλόννησος αλλά και μια συστάδα από μικρονήσια, τα περισσότερα ακατοίκητα, δημιουργούν μια υπέροχη εικόνα καλοκαιριού.

Η ιστορία των Σποράδων καθορίστηκε από τη σημαντική γεωγραφική τους θέση και ξεκίνησε από τη Παλαιολιθική Εποχή, ίχνη της οποίας βρέθηκαν στο Κοκκινόκαστρο της Αλοννήσου. Οι Σποράδες άκμασαν στην Πρωτοελλαδική και στη Μινωική Εποχή, ενώ πήραν μέρος και στους Περσικούς πολέμους. Παρήκμασαν τη Βυζαντινή Εποχή, κατελήφθησαν από τους τούρκους, πήραν μέρος στο Ρωσοτουρκικό πόλεμο και απελευθερώθηκαν το 1830 με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου.

Βόρειο Αιγαίο

Το Βόρειο Αιγαίο, όπως άλλωστε ολόκληρο το Αιγαίο, ήδη από τη μεσολιθική εποχή έπαψε να είναι εμπόδιο και αποτέλεσε γέφυρα που ένωσε τους λαούς που κατοικούσαν στην περιοχή. Η ναυτιλία, το εμπόριο, η οικονομία, ο πολιτισμός, οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις αναπτύχθηκαν μέσα στο Αρχιπέλαγος αλλά και στην περιφέρειά του, με βάση την επικοινωνία και την επαφή των κατοίκων του, ιδιαίτερα μετά το μόνιμο εποικισμό των νησιών, την 5η χιλιετία π.Χ. Τα νησιά του Βόρειου Αιγαίου ήταν κάποτε ενωμένα με τα απέναντι μικρασιατικά παράλια. Η ίδια τους η θέση, που επέτρεπε στους κατοίκους τους τον έλεγχο των θαλάσσιων δρόμων του εμπορίου της εποχής, συνέβαλε στην ανάπτυξή τους και στη δημιουργία ενός πολύ σημαντικού πολιτισμού.

Ο πολιτισμός αυτός έφτασε στο απόγειό του την τρίτη χιλιετία π.Χ.. Τα πολίσματα οικισμών, όπως της Πολιόχνης της Λήμνου, της Θερμής της Λέσβου, του Εμποριού της Χίου και του Ηραίου της Σάμου, καταδεικνύουν την άνθιση των οικισμών αυτών και τους καθιστούν σημαντικά κέντρα της εποχής.

Στα τέλη της δεύτερης π.Χ. χιλιετίας οι Ίωνες εγκαθίστανται στη Χίο και τη Σάμο, ενώ η Λέσβος αποικίζεται από τους Αχαιούς. Στα τέλη του 12ου και στις αρχές του 11ου αιώνα π.Χ., οπότε και παρουσιάζεται μεγάλη μετακίνηση πληθυσμών στον ελλαδικό χώρο, εγκαθίστανται στη Λέσβο οι Αιολείς.M.

Από τον 8ο μέχρι τον 5ο αιώνα π.Χ., τα νησιά γνώρισαν ιδιαίτερη ακμή στην οικονομία, το εμπόριο, τα γράμματα και τις τέχνες. Στους Μηδικούς Πολέμους (5ος αι. π.Χ.), ο Πέρσες κατέλαβαν τα νησιά. Μετά την απελευθέρωσή τους, εντάχθηκαν στη ναυτική συμμαχία της Αθήνας (468 π.Χ.). Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου (429 - 404 π.Χ.) συμμάχησαν άλλοτε με την Αθήνα και άλλοτε με τη Σπάρτη. Το 338 π.Χ. περιήλθαν στην κυριαρχία των Μακεδόνων και αργότερα των Πτολεμαίων της Αιγύπτου. Ακολούθησαν, τέλος, την τύχη ολόκληρου του ελλαδικού χώρου και έγιναν επαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Ολόκληρη τη Βυζαντινή χιλιετία, επικρατεί στο Βόρειο Αιγαίο ηρεμία, η οποία κατά καιρούς ταράζεται από βαρβαρικές και πειρατικές επιδρομές. Μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους (1204 μ.Χ.), τα νησιά δίνονται ως φέουδα σε Ενετούς, Γενοβέζους και Φράγκους ηγεμόνες. Κατά την ηγεμονία τους, μετατρέπονται σε ναυτιλιακά και εμπορικά κέντρα και ακμάζουν οικονομικά και δημογραφικά.

Η Αλωση της Κωνσταντινούπολης (1453 μ.Χ.) και η ίδρυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σήμανε για το Βόρειο Αιγαίο περίοδο καταστροφής, λεηλασιών και διωγμών. Η κατάληψη των νησιών από τους Οθωμανούς επέφερε την παρακμή του χριστιανικού πληθυσμού. Από τις αρχές του 16ου αιώνα όμως τα νησιά επανακάμπτουν και επανέρχονται σε περίοδο ευημερίας.

Η ενεργός συμμετοχή των κατοίκων του Βόρειου Αιγαίου στην Επανάσταση του 1821 και η ανάδειξη σημαντικών μορφών του Αγώνα, όπως ο Λυκούργος Λογοθέτης, ο Κανάρης και ο Παπανικολής, επιφέρει αντίποινα των τουρκικών αρχών. Η απάνθρωπη στάση των Τούρκων στις σφαγές της Χίου (1822 μ.Χ.) και των Ψαρών (1824 μ.Χ.) ευαισθητοποιούν τις ευρωπαϊκές δυνάμεις και μεταστρέφουν το κλίμα υπέρ της προσπάθειας των Ελλήνων να ανακτήσουν την ελευθερία τους. Η Σάμος καθίσταται ημιαυτόνομη με Γενικό Διοικητή το Λυκούργο Λογοθέτη, ενώ μετά την Συνθήκη του Λονδίνου, το νησί καταλήγει στο διοικητικό καθεστώς της υποτελούς στην Υψηλή Πύλη αυτόνομης ηγεμονίας.

Εξαιτίας της θέσης τους κοντά στα μικρασιατικά παράλια, τα νησιά του Βόρειου Αιγαίου άργησαν να απελευθερωθούν από τον τουρκικό ζυγό. Είδαν όμως τον ήλιο της ελευθερίας να ανατέλλει το 1912, οπότε και ενσωματώθηκαν στο ελληνικό κράτος.