Η Χώρα, η πρωτεύουσα του νησιού, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα μεσαιωνικής πολεοδομίας. Αναπτύχθηκε ακολουθώντας ένα συγκεκριμένο σχέδιο που εκφράζει το φεουδαρχικό τρόπο διοίκησης στα χρόνια της ενετοκρατίας, οπότε και διαμορφώθηκε ο βασικός πολεοδομικός της ιστός.

Η πλατεία, μαζί με το ναό του Αγίου Σπυρίδωνα και τον κύριο εμπορικό δρόμο το παζάρι, είναι το κέντρο του οικισμού, που περικλείεται από ένα δρόμο σε σχήμα δαχτυλιδιού. Ένας δεύτερος δακτύλιος, παράλληλος με τον πρώτο, σχηματίζεται στη βόρεια πλευρά του οικισμού και, περνώντας μπροστά από τις εκκλησίες της Παναγίας των Ξένων και των Αγίων Αναργύρων, εκβάλλει στον κεντρικό εμπορικό δρόμο. Γύρω από τους παράλληλους αυτούς δακτυλίους, οι δρόμοι είναι διατεταγμένοι σαν ακτίνες που ξεκινούν από το κέντρο, θυμίζοντας «ψαροκόκαλο». Δρόμοι διαφορετικών κατευθύνσεων καταλήγουν σε πλατείες που η θέση τους ορίζεται σχεδόν πάντοτε από την ύπαρξη κάποιας εκκλησίας.

Μετά το σεισμό του 1948 αναπτύχθηκε στη νότια πλευρά του παλιού οικισμού ένα νέο τμήμα της Χώρας, η Νεάπολη. Έτσι η έκταση της πρωτεύουσας του νησιού με τον καιρό διπλασιάστηκε και στις μέρες μας συνεχίζει να μεγαλώνει, αφού το σχέδιο πόλεως του Δήμου Λευκάδας έχει επεκταθεί ακόμα περισσότερο.

Στο νομό Λευκάδας υπάρχουν δύο οικισμοί που έχουν χαρακτηριστεί επίσημα ως παραδοσιακοί και προστατεύονται. Είναι τα Σύβοτα στα νοτιοανατολικά και ο Aγιος Νικήτας στα δυτικά του νησιού.

Υπάρχουν, όμως, πολλά ακόμα χωριά και οικισμοί, κυρίως στα ορεινά της Λευκάδας και στα μικρά νησάκια του νομού, που έχουν διατηρήσει παραδοσιακά στοιχεία στη μορφή και την κατασκευή των κτισμάτων, τα οποία είναι κατασκευασμένα με απλά υλικά και εναρμονισμένα με το φυσικό περιβάλλον. Τα χωριά αυτά, με την απλότητα και τη λιτότητα των οικισμών τους, δίνουν το μέτρο του σεβασμού που έτρεφαν πάντα οι Λευκαδίτες προς τη φύση και αποτελούν «ζωντανές» εικόνες ενός παραδοσιακού τρόπου ζωής. Στοιχεία αυτής της παράδοσης μπορεί να συναντήσει κανείς σε περιοχές όπως η Κατούνα, η Καρυά, η Βαυκερή, το Νιοχώρι, το Aλατρο, το Κατωχώρι, ο Πόρος, ο Δράγανος, το Καλαμίτσι, η Εξάνθεια, ο Δρυμώνας, ο Δήμος Σφακιωτών, το Μεγανήσι, ο Κάλαμος και ο Ρουπακιάς.

Ένας αυθεντικός οικισμός με αντιπροσωπευτικά κτίσματα της τυπικής λευκαδίτικης αρχιτεκτονικής είναι το χωριό Δρυμώνας, χτισμένο σε μια απάνεμη πλαγιά στο δυτικό τμήμα του νησιού. Τα κεραμόσκεπα σπίτια του, μονώροφα (χαμόγια στην τοπική διάλεκτο) ή διώροφα, ξεχωρίζουν για τη γερή αντισεισμική κατασκευή και τα ιδιαίτερα μορφολογικά τους χαρακτηριστικά: τις δίφυλλες πόρτες και τα παράθυρα, τις εξωτερικές πέτρινες σκάλες, το χαρακτηριστικό εξώστη τον «πόντζο» στην κορυφή του κεφαλόσκαλου, αλλά και τους τοξωτούς θόλους που οδηγούν στο κατώγι, με χαραγμένη πάνω τους την ημερομηνία κατασκευής του σπιτιού. Ανάλογα δείγματα αγροτικής λευκαδίτικης αρχιτεκτονικής υπάρχουν στο χωριό Κοντάραινα και στον οικισμό του Ρουπακιά, που τα γερά αλλά μοναχικά πέτρινα αγροτόσπιτά του στέκουν σαν φύλακες μιας ξεχασμένης εποχής, σκαρφαλωμένα σε μια απότομη πλαγιά.


Αξιόλογα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής υπάρχουν και στα μικρά νησιά του νομού.

Στον Κάλαμο, με το λιτό αγροτικό χαρακτήρα, τα λιθόκτιστα κεραμόσκεπα σπίτια είναι πυκνοχτισμένα πάνω από το λιμάνι, αφήνοντας ανάμεσά τους να σχηματιστούν μικρά φιδωτά σοκάκια.

Το χωριό του Καστού δίνει μιαν άλλη αίσθηση, με τα δίπατα πέτρινα σπίτια του χτισμένα αραιά σε μεγάλα οικόπεδα και τριγυρισμένα από ελιές. Τα χρωματιστά τους παραθυρόφυλλα, τα ξύλινα μπαλκόνια, οι μεγάλες μπαλκονόπορτες και οι σκεπές, φτιαγμένες από κόκκινα κεραμίδια, σχηματίζουν μια εικόνα που αποπνέει την ηρεμία περασμένων εποχών, θυμίζοντας έντονα την Ελλάδα της δεκαετίας του ΄60.

Στο Μεγανήσι, τα χωριά, με τους γραφικούς δρόμους τους στενούς σαν καντούνια, αποτελούνται από μικρά πέτρινα αγροτικά σπιτάκια κι είναι γεμάτα πηγάδια απ’ όπου κάποτε οι κάτοικοι αντλούσαν το λιγοστό νερό. Σήμερα λίγα είναι τα πηγάδια που λειτουργούν. Τα περισσότερα, όμως, χτισμένα με πέτρα, ξεχωρίζουν για την τέχνη της κατασκευής τους, καθώς σχηματίζουν ένα μεγάλο χαμηλό κυκλικό πεζούλι στο κάτω μέρος.