Η Ηλεία έχει μακραίωνη ιστορία. Το μεγαλύτερο μέρος της το κατέλαβαν στην αρχαϊκή εποχή οι Επειοί. Οι Επειοί κατάγονταν από τους Αχαιούς, οι οποίοι μετανάστευσαν στην Ήλιδα στα 1.500 π.Χ. Πιστεύεται ότι η περιοχή ονομάστηκε Ηλεία από το βασιλιά Ηλείο, γιο του Αμφίμαχου και της Υρμίνας. Αξιόλογοι βασιλείς της Ηλείας υπήρξαν οι Αέθλιος, Ενδυμίωνας, Επειός, Αιτωλός και Ίφιτος. Ο Ίφιτος, κατά τον Παυσανία, ανανέωσε τους αγώνες στην Ολυμπία. Αναφορικά με τους Ολυμπιακούς αγώνες, από την Ηλεία κατάγονταν δυο πρώτοι Ολυμπιονίκες που ονομάζονταν Κόροιβος και Σύμμαχος. Με σκοπό να ελέγχουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι κάτοικοι της Ήλιδας ήρθαν σε σύγκρουση με τους Πισάτες τους οποίους υπέταξαν στα 588 π.Χ.

Από τότε οι Ελλανοδίκες ήταν πάντοτε Ηλείοι και Ηλείοι επίσης ήταν οι μόνιμοι διευθυντές των Αγώνων. Είναι γνωστό ότι οι Ηλείοι πήραν μέρος στους Περσικούς πολέμους ενώ στον Πελοποννησιακό (431- 404 π.X.) και στον Κορινθιακό πόλεμο (395-387 π.Χ.) συμμάχησαν με τους Σπαρτιάτες. Στην εποχή του Μακεδονικού Ελληνισμού, οι Ηλείοι υποχρεώθηκαν από το Φίλιππο Β΄ (359- 336 π.Χ.) να κυβερνιούνται από ολιγαρχική φιλομακεδονική ομάδα.

Λίγο αργότερα, στα 146 π.Χ. ο Ρωμαίος στρατηγός Λεύκιος Μόμμιος, κατέλαβε την Ηλεία, η οποία έγινε μέρος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Επί Νέρωνος (54-68 μ.Χ.) η Ηλεία είχε μερική αυτονομία. ΤΟ 393 μ.Χ. ο αυτοκράτορας Μέγας Θεοδόσιος κατάργησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες, γιατί κατά τη γνώμη του, οι αγώνες ήταν ένα «ειδωλολατρικό κατάλοιπο».

Στην Ηλεία μετανάστευσαν και εγκαταστάθηκαν οι Σλάβοι (746-783 μ.Χ.),ενώ έκαναν επιδρομές οι Αραβες (881 μ.Χ.), οι Βούλγαροι (978 μ.Χ), οι Βενετοί (1125 μ.Χ.) και οι Νορμανδοί (1150 μ.Χ.). Όλοι όμως νικήθηκαν και εγκατέλειψαν την Πελοπόννησο. Το 1204 μ.Χ. κυρίευσαν την Πελοπόννησο οι Φράγκοι. Το 1430 μ.Χ. Η Ηλεία απελευθερώθηκε από τον Κων. Παλαιολόγο. Το 1458 μ.Χ. ο Μωάμεθ Β΄ κυρίευσε ο ίδιος την Πελοπόννησο. Οι Τούρκοι κράτησαν την Ηλεία έως το 1687.

Στην περίοδο της Βενετοκρατίας (1687-1715) η Ηλεία έπαθε πολλές καταστροφές και οι κάτοικοι δέχτηκαν από τους Λατίνους, πολλές θρησκευτικές πιέσεις. Στα 1715 οι Τούρκοι ανακαταλαμβάνουν την Πελοπόννησο, η οποία υπέφερε από την σκληρότητα και την κακουργία τους.

Στην επανάσταση του 1821 όμως η Ηλεία πήρε ενεργά μέρος και ανέδειξε πολλούς σπουδαίους οπλαρχηγούς (Βιλαέτης, Μοσχούλας, Μητσόπουλος κ.α.). Η Ηλεία ελευθερώθηκε οριστικά από τον Τουρκικό ζυγό το 1828. Στο πιο πρόσφατο παρελθόν, η Ηλεία κυριεύθηκε από τους Ιταλούς στα 1941, οι οποίοι αποχωρούν στα 1943 για να αντικατασταθούν από τους Γερμανούς για ένα χρόνο.